Rashtriya Gramin Swasthya Mission 2023: देशातील अनेक ग्रामीण भागात पुरेशा प्रमाणात आरोग्य ( Health Care Facilities ) सुविधा उपलब्ध नाहीत हे सर्वज्ञात असल्याने, सरकारने 2005 मध्ये राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान (NRHM) सुरू केले. ग्रामीण भागात राहणाऱ्या नागरिकांच्या आरोग्य सेवेच्या गरजा पूर्ण करणे हे या अभियानाचे प्राथमिक उद्दिष्ट आहे. देशभरातील सर्व राज्यांमध्ये NRHM ( Rashtriya Gramin Swasthya Mission ) लागू करणे.
ग्रामीण भागात राहणाऱ्या व्यक्तींसाठी आरोग्य सुरक्षा सुनिश्चित करणे हा त्याचा व्यापक उद्देश आहे. या वंचित भागात आरोग्यसेवा पायाभूत सुविधा आणि सेवा सुधारण्यावर लक्ष केंद्रित करून, RGSM चे उद्दिष्ट वेळेवर वैद्यकीय उपचारांच्या अभावामुळे होणारे अनावश्यक मृत्यू रोखण्याचे आहे.
म्हणजे काय Rashtriya Gramin Swasthya Mission?
राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान (National Health Rural Mission ) आर्थिकदृष्ट्या वंचित आणि ग्रामीण कुटुंबांना, विशेषतः महिला, मुले आणि वृद्धांना प्रगत आरोग्य सेवा प्रदान करण्यावर विशेष लक्ष केंद्रित करून सुरू करण्यात आले. देशातील नागरिकांसाठी आरोग्य सेवा क्षेत्रात सुधारणा करण्यासाठी केंद्र सरकारने घेतलेला हा एक महत्त्वाचा उपक्रम आहे.
NRHM च्या माध्यमातून देशातील सर्व राज्यांमध्ये ग्रामीण आणि दुर्गम भागात राहणाऱ्या लोकांना उत्तम वैद्यकीय सुविधा उपलब्ध करून दिल्या जातात. आरोग्य सेवा अंतर भरून काढणे आणि सर्वात असुरक्षित आणि गरजू लोकांसाठी उत्तम आरोग्य सेवा सुनिश्चित करणे हे या अभियानाचे उद्दिष्ट आहे.
मिशन दोन भागात विभागले आहे
केंद्र सरकारने 2005 मध्ये राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान ( Rashtriya Gramin Swasthya Mission ) सुरू केले, ज्याला राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान असेही म्हणतात. त्यानंतर, 2013 मध्ये, मिशनची व्याप्ती वाढवून ग्रामीण आणि शहरी दोन्ही भागांचा समावेश करण्यात आला, त्याचे नाव बदलून राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान असे करण्यात आले.
राष्ट्रीय आरोग्य अभियान ( National Health Mission ) हे ग्रामीण आणि शहरी दोन्ही भागातील आरोग्य सेवेच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी सरकारच्या महत्त्वपूर्ण उपक्रमाचे प्रतिनिधित्व करते. क्षेत्रांच्या विस्तृत स्पेक्ट्रमचा समावेश करून, सर्व नागरिकांना त्यांचे भौगोलिक स्थान काहीही असो, सर्वसमावेशक आणि उत्तम आरोग्य सेवा प्रदान करणे हे मिशनचे उद्दिष्ट आहे.
ष्ट्रीय आरोग्य अभियान, ज्यामध्ये राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान ( National Health Rural Mission ) आणि राष्ट्रीय शहरी आरोग्य अभियान ( National Health Urban Mission) समाविष्ट आहे, हे आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाद्वारे ( Ministry of Health and Family Welfare ) प्रशासित केले जाते.
राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान विशेषत: आर्थिकदृष्ट्या वंचित व्यक्ती, महिला, मुले आणि ग्रामीण भागात राहणार्‍या इतर असुरक्षित लोकांसाठी आरोग्य सेवा तरतुदी वाढवण्यावर लक्ष केंद्रित करते. आरोग्य सुरक्षा सुधारणे आणि देशभरातील ग्रामीण भागात राहणाऱ्या सर्व नागरिकांसाठी उत्तम आरोग्य सेवा सुनिश्चित करणे हे त्याचे प्राथमिक उद्दिष्ट आहे. राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियानाद्वारे, ग्रामीण समुदायांच्या आरोग्यविषयक गरजा पूर्ण करण्यासाठी आणि या भागातील व्यक्तींच्या कल्याणासाठी प्रोत्साहन देण्यासाठी प्रयत्न केले जातात.
RGSM अंतर्गत करावयाची कामे
राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियानांतर्गत ( Rashtriya Gramin Swasthya Mission ) नागरिकांना आरोग्य सेवा उपक्रमांच्या प्रगतीबाबत नियमित अपडेट देण्याचा प्रयत्न केला जातो. यात विशिष्ट कालावधीत पूर्ण झालेल्या कामावर प्रकाश टाकणारा अहवाल सादर करणे समाविष्ट आहे. याव्यतिरिक्त, NRHM खाजगी आरोग्य सेवा क्षेत्राचे ( Private Health Sector ) नियमन करण्यावर आणि आरोग्य सेवा सुधारण्यासाठी खाजगी आरोग्य सेवा केंद्रांशी ( Private Health Centers ) सहयोग करण्यावर लक्ष केंद्रित करते.
आरोग्य-संबंधित ( health Care Work )उपक्रमांवर सरकारी खर्च वाढवणे, आरोग्य-संबंधित कार्यांना समर्थन देण्यासाठी पुरेसा निधी वाटप केला जाईल याची खात्री करणे हे देखील मिशनचे उद्दिष्ट आहे. याव्यतिरिक्त, ग्रामीण आरोग्य केंद्रांची ( Rural Health Centers ) गुणवत्ता आणि क्षमता वाढविण्यासाठी, आरोग्य सेवा प्रदान करण्यात त्यांची प्रभावीता मजबूत करण्यासाठी मार्गदर्शक तत्त्वे आणि मानके स्थापित करण्यासाठी पावले उचलली गेली आहेत.
राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियानाची कार्य धोरणे
राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान Rashtriya Gramin Swasthya Mission अंतर्गत, आरोग्य सुविधांची तरतूद सुनिश्चित करण्यासाठी अनेक कार्य ( National Rural Health Mission Work Policies ) धोरणे लागू करण्यात आली आहेत. या धोरणांचा उद्देश आहेः
- ग्रामीण आरोग्य केंद्रे अधिक चांगल्या सुविधांनी सुसज्ज करणे.
- मिशन कार्यान्वित करण्यासाठी स्पष्ट मार्गदर्शक तत्त्वे आणि मापदंड स्थापित करा.
- आरोग्य सेवा उपक्रमांवर सरकारी खर्च वाढवा.
- लोकांसोबत उद्दिष्टे आणि प्रगती अहवाल सामायिक करा, त्यांना केलेल्या कामाची माहिती द्या.
- आरोग्य सेवा उपक्रमांमध्ये सहकार्य करण्यासाठी खाजगी आरोग्य क्षेत्रासह भागीदारी वाढवा.
सोप्या भाषेत, ही धोरणे ग्रामीण आरोग्य केंद्रे वाढवणे, स्पष्ट नियम सेट करणे, सरकारी खर्च वाढवणे, लोकांसोबत प्रगती सामायिक करणे आणि आरोग्य सेवा सुधारण्यासाठी खाजगी आरोग्य सेवा प्रदात्यांशी भागीदारी करणे यावर लक्ष केंद्रित करते.
